Concorde Yanılgısı Zekadan Bağımsız Bilişsel Bir Hata!

Concorde yanılgısı, günlük yaşamda sık duyduğumuz ‘O kadar da para harcadık…’, ‘Bu sınava aylarca çalıştım…’, gibi söylemlerden oluşuyor.

SAĞLIK 06.05.2023, 15:39 06.05.2023, 16:19
Concorde Yanılgısı Zekadan Bağımsız Bilişsel Bir Hata!

Concorde Yanılgısı Nedir?

Concorde yanılgısı gündelik yaşamda hemen her kesimde sık duyduğumuz ‘O kadar da para harcadık…’, ‘Bu sınava aylarca çalıştım…’, ‘Bu okula yıllarımı verdim…’, ‘Bu ilişkiye çok emek verdim…” gibi cümlelerin psikiyatride “Concorde yanılgısı” denilen durumun örnekleri olduğunu belirtiyor uzmanlar. Bu yanılgının değişime, yeniliğe dirençli, eyleme geçmekte zorlanan, ertelemeci ve geçmişe dair pişmanlıkları yoğun yaşayan kişilerde daha sık görüldüğünü kaydediyor.

Psikiyatri Uzmanı Dr. Erman Şentürk, Concorde yanılgısının nitelikli, eğitimli, zeki veya akıllı olmak gibi özelliklerden bağımsız olarak pek çok kişide gözlemlenebilecek bilişsel bir hata olduğunu ifade ediyor.

Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, psikiyatride “Concorde yanılgısı” olarak adlandırılan duruma ilişkin değerlendirmede bulundu.

Concorde Yanılgısı Zekadan Bağımsız Bilişsel Bir Hata !

Olumsuz Sonucun Öngörülmesine Rağmen Israrcı Olunuyor

Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, Concorde yanılgısını, “Bireyin yoğun çaba, zaman, enerji, para harcadığı bir şeyin neticesinin mutsuzlukla, başarısızlıkla ya da zararla sonuçlanacağını bildiği halde ondan vazgeçmemesi ve sürdürmekte ısrarcı olması hali” olarak tanımladı. Şentürk, “Concorde yanılgısı, bir nevi ‘gelecekten vazgeçmek pahasına geçmişe tutunmak’ şeklinde rasyonel olmayan bir karar verme şeklidir” dedi.

Ana Motivasyon Ödülün Çekiciliğine Bağlı Oluyor

Bu vazgeçememenin altında yatan faktörlere değinen Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, “Bu durum, beklenti teorisiyle açıklanmaktadır. Beklenti teorisine göre, bireyin belirli bir amaç doğrultusunda harcadığı çaba, sonucundan beklediği fayda ve getiriyle doğru orantılıdır. Bu nedenle davranış seçimi ve kişiyi sonuca götürecek ana motivasyon, kazanılacak ödülün çekiciliğine ve ne kadar arzu edildiğine bağlıdır. Bu durum, ödülü kaybetme beklentisiyle karşı karşıya kalan ve bu durumu kabullenmekte zorlanan bireyin risk arayışına girmesine ve neticede Concorde yanılgısının ortaya çıkmasına neden olur” diye konuştu.

Günlük Yaşamda Sık Rastlanıyor

Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, Concorde yanılgısının “Batık maliyet yanılgısı” terimi ile davranışsal finans alanında sıklıkla kullanıldığını ve günlük yaşamda da örneklerine rastlandığını belirtti ve sözlerine şöyle devam etti:

“Concorde yanılgısı, sadece ekonomi alanıyla kalmayıp aynı zamanda çeşitli yaşam olaylarında yaptığımız bilişsel hataları da açıklıyor. Concorde yanılgısına göre kişinin bir plana, programa, ilişkiye, işe ya da okula yaptığı duygusal, maddi ya da zamansal yatırım ne kadar fazlaysa mevcut olanı koruma ya da devam ettirme arzusu o kadar güçlü olur. ‘O kadar da para harcadık…’, ‘Bu sınava aylarca çalıştım…’, ‘Bu okula yıllarımı verdim…’, ‘Bu ilişkiye çok emek verdim…” gibi cümleler günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız bazı Concorde yanılgısı örnekleridir. Dilimizdeki ‘Zararın neresinden dönersen kardır’ atasözü, Concorde yanılgısına karşı koymak adına verilebilecek en iyi örneklerden biri olabilir.”

Dopamin Salınımı Da Etkileniyor

Bu yanılgının başlamasından önce ve esnasında beyinde çeşitli değişikliklerin yaşandığını kaydeden Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, “Yakın tarihte yapılan bir çalışma, beynin ödül merkezinin bazı bölgelerindeki dopamin salınımının, ödülü yani batık maliyeti elde etmek için gösterilen çabadan büyük ölçüde etkilendiğini ve batık maliyetin dopamin salınımı ile doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymuştur” dedi.

Concorde Yanılgısı Zekadan Bağımsız Bilişsel Bir Hata !

Genç Bireylerin Etkilenme Olasılıkları Daha Fazla

İnsanın doğası gereği bazı bilişsel hatalara eğilimli olduğunu ve zaman zaman mantıksız kararlar verebildiğini kaydeden Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, “Bu durum, mantık çerçevesinde hareket ettiği varsayılan insanın, kararlarının altında çoğu kez içgüdülerinin ve duygularının yatması ile alakalıdır. Concorde yanılgısı, nitelikli, eğitimli, zeki veya akıllı olmak gibi özelliklerden bağımsız olarak pek çok kişide gözlemlenebilecek bilişsel bir hatadır. Bununla birlikte değişime, yeniliğe dirençli, kabullenici, boyun eğen, eyleme geçmekte zorlanan, ertelemeci, geçmişe dair pişmanlıkları yoğun yaşayan, belirsizliğe tahammülsüz, sosyoekonomik düzeyi ve özdenetimi düşük insanlarda daha sık gözükmektedir. Genç insanların Concorde yanılgısından etkilenme olasılıklarının ileri yaştakilere göre daha fazla olduğu bilinmektedir” diye konuştu.

Concorde Yanılgısı Zekadan Bağımsız Bilişsel Bir Hata !

Kaygı Bozukluğu Ve Depresyona Daha Fazla Eğilimliler

Psikiyatri Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Erman Şentürk, Concorde yanılgısına sahip bireylerin, diğer bireylere kıyasla tıbbi yardım ararken daha uzun süre bekledikleri, kaygı bozukluğu, depresyon, somatizasyon bozukluğu, kumar oynama bozukluğu ve tıkınırcasına yeme bozukluğu gibi bazı psikiyatrik tablolara daha eğilimli olduklarının ortaya konduğunu sözlerine ekledi.

Kaynak: Bilim Sağlık Haber Ajansı - BSHA
Yorumlar (0)
Günün Anketi Tümü
Bu sezon gol kralı kim olur?
Bu sezon gol kralı kim olur?
Namaz Vakti 28 Kasım 2023
İmsak 06:12
Güneş 07:40
Öğle 12:41
İkindi 15:10
Akşam 17:32
Yatsı 18:56
Puan Durumu
Takımlar O P
1. Fenerbahçe 13 34
2. Galatasaray 13 34
3. Beşiktaş 13 25
4. A.Demirspor 13 23
5. Trabzonspor 13 23
6. Kayserispor 13 23
7. Antalyaspor 13 19
8. Kasımpasa 13 18
9. Rizespor 13 18
10. Hatayspor 13 17
11. Ankaragücü 13 16
12. Sivasspor 13 15
13. Gaziantep FK 13 15
14. Karagümrük 13 14
15. Konyaspor 13 13
16. Pendikspor 13 13
17. Başakşehir 13 12
18. Alanyaspor 13 10
19. Samsunspor 13 8
20. İstanbulspor 13 8
Takımlar O P
1. Eyüpspor 13 33
2. Kocaelispor 13 29
3. Bandırmaspor 13 25
4. Göztepe 13 23
5. Gençlerbirliği 13 23
6. Bodrumspor 13 21
7. Sakaryaspor 13 20
8. Keçiörengücü 13 19
9. Ahlatçı Çorum FK 13 17
10. Erzurumspor 13 17
11. Boluspor 13 16
12. Adanaspor 13 15
13. Manisa FK 13 14
14. Şanlıurfaspor 13 14
15. Ümraniye 13 12
16. Pendikspor 0 0
17. Tuzlaspor 13 11
18. Giresunspor 13 9
19. Altay 13 5
Takımlar O P
1. Arsenal 13 30
2. M.City 13 29
3. Liverpool 13 28
4. Aston Villa 13 28
5. Tottenham 13 26
6. M. United 13 24
7. Newcastle 13 23
8. Brighton 13 22
9. West Ham United 13 20
10. Chelsea 13 16
11. Brentford 13 16
12. Wolves 13 15
13. Crystal Palace 13 15
14. Fulham 13 15
15. Nottingham Forest 13 13
16. Bournemouth 13 12
17. Luton Town 13 9
18. Sheffield United 13 5
19. Everton 13 4
20. Burnley 13 4
Takımlar O P
1. Real Madrid 14 35
2. Girona 14 35
3. Atletico Madrid 13 31
4. Barcelona 14 31
5. Athletic Bilbao 14 25
6. Real Sociedad 14 25
7. Real Betis 14 24
8. Getafe 14 19
9. Valencia 14 19
10. Rayo Vallecano 14 19
11. Las Palmas 14 18
12. Villarreal 14 15
13. Deportivo Alaves 14 15
14. Osasuna 14 14
15. Sevilla 13 12
16. Cadiz 13 10
17. Mallorca 13 9
18. Celta Vigo 14 8
19. Granada 14 7
20. Almeria 14 3